Sluizen & Gemalen

De wonderlijke sluizen en gemalen in de omgeving van De Zeevang

Sluizen en gemalen hebben beide een gemene deler en dat is het water. Zonder water zouden deze objecten niet bestaan en zonder sluizen en gemalen stroomt het water overal waar het gaan wil. Sommige sluizen bestaan dan ook al eeuwenlang. In deze blog neem ik u mee langs de verschillende sluizen en gemalen die te vinden zijn in de omgeving van de Zeevang. Ontzettend leerzaam om te zien als u een wandeling of een fietstocht door de omgeving maakt. Zonder deze inventieve uitvindingen die het water regulieren zouden u en ik hier niet eens zonder natte voeten kunnen fietsen.

Sinds jaar en dag proberen de mensen in deze omgeving het water te beheersen door het aanleggen van dijken en sluizen. Zo ontstond in de 13^e eeuw een polder, Zeevang geheten, ingeklemd tussen de Beemster, Purmer en de Zuiderzee.

De sluizen bij Schardam

De sluizen bij Schardam vervullen sinds de late Middeleeuwen een belangrijke taak in de waterhuishouding van Noord-Holland boven het IJ. Er is mij verteld dat graaf Willem V van Holland in 1315 toestemming gaf om hier een nieuwe sluis te bouwen. Schardam beschikt vandaag de dag over drie sluizen, De Noorder- en Zuidersluis en de noordelijkere gelegen Hornsluis bij Lutje Schardam. Al deze sluizen zijn van steen gemaakt en de Zuidersluis is zelfs al aangelegd in 1592.

Het gemaal van Polder de Zeevang

Het gemaal complex is in 1879 gebouwd als stoomgemaal met twee vijzels ten behoeve van de polder Zeevang. Dit complex bestaat uit een machinegebouw met voor- en achter waterlopen en een machinistenwoning. De schoorsteen en kolenloods zijn niet langer meer te zien.

Vroeger werd de Zeevang bemalen door vijf vijzelmolens. Dit stoomgemaal werd dan ook gebouwd op de plek waar eerst de vijzelmolen van Kwadijk zich bevond. Gezien de grootte van de polder werd er gekozen voor een dubbele installatie met twee vijzels. Vijzels zorgen voor een langdurige onafgebroken bemaling. Het gemaal werd ontworpen door W.C en K. de Wit. Als u een bezoek brengt aan het gemaal kunt u meer ontdekken over de architectuur en het interieur van het gebouw. In 1917 werd het gemaal ontstoomd. De vijzels werden vervangen door werkspoor schroefpompen. Sindsdien is het gemaal ongewijzigd gebleven.

Dit gemaal is cultuurhistorisch gezien samen met het waterlopen en de machinistenwoning van belang als voorbeeld van een in aanleg gaaf en zeldzaam geworden element uit de geschiedenis van de waterhuishouding in Noord-Holland. Daarom is een bezoekje aan dit gemaal zeker de moeite waard.  De Zeevang beschikt over nog 3 andere gemalen. Er is nog een gemaal te vinden bij Warder onderaan de dijk. Daar fietst u geheid langs als u in de buurt van Warder fietst. Het C. Mantel gemaal in Schardam is sinds 2017 operatief. Het gemaal Beets koog heeft tot 1954 gemalen. Het nieuwe elektrische gemaal staat nu iets verderop langs de weg. Het oude gemaal is nog wel te bezoeken op elke eerste zondag van de maand mei t/m september tussen 11.00 en 16.00. Het gemaal draait op deze dagen ook weer even. Dat is natuurlijk heel leuk om te zien.

Na de sluizen en gemalen route door de Zeevang ben ik toch ontzettend blij dat dit toentertijd is bedacht al zijn de oude gemalen nu niet meer actief. Ik ben overdonderd door der kracht van deze machines en objecten en gecharmeerd van de architectuur van de gebouwen. Laat deze blog u inspireren om aankomende zomer op zoek te gaan naar de sluizen en gemalen van de Zeevang tijdens een heerlijke wandeling of verfrissende fietstocht.