Het verhaal van de Edammer kaas

Edammer kaas, in elke uithoek van de wereld kunt u het wel vinden. Van het ontbijtbuffet in een restaurant in Italië tot een supermarkt Amerika. Toch wordt Edammer kaas overal anders geïnterpreteerd en de echte Edammer kaas vindt u natuurlijk in Edam en omstreken zelf. In deze blog vertel ik u meer over de oorsprong van deze geliefde kaas en natuurlijk over hoe u de wereld van de Edammer kaas zelf kunt gaan ontdekken.

De oorsprong van de Edammer kaas

Van oorsprong is de Edammer kaas een bolvormig kaasje van ongeveer 1.7 kilo en werd deze kaas rondom het Noord-Hollandse plaatsje Edam gemaakt. In de 14^e eeuw groeide Edam namelijk uit tot een belangrijke havenplaats voor export van zuivelproducten. Waarschijnlijk is de kaas daarom Edammer genoemd. De handelsstad Kampen speelde hierin een grote rol. Via Kampen kwamen de kaasjes ook in Duitsland. Argelloo wees de periode tussen 1439 en 1441 aan als de geboortejaren voor de Edammer kaas.

In de 17^e eeuw was Nederland al bekend om zijn kaas en boter. De Edammer kaasjes waren ideaal om per schip te vervoeren. Ze werden als proviand gebruikt maar ook als ruilmiddel tegen specerijen. Op verschillende regionale markten in Nederland werd er handel in kaas bedreven. Waaronder ook in Edam. De kazen werden hier vanwege het vele water aangevoerd met bootjes.

De eerste drie eeuwen sprak men van een zoetemelkse kaas en volgde er een enorme bloeitijd, waarbij alle ronde kleine kazen die boven het Y werden gemaakt, Edammer werden genoemd. Binnen de Noord-Hollandse kaashandel bezette de stad Edam een vierde positie.

Dat de kwaliteit van de Edammer kaas altijd een belangrijk onderdeel is geweest blijkt wel uit het bericht wegens het maken van de Noord-Hollandse kaas, opgemaakt door de Commissie van landbouw in Amstelland in 1810. Hierin werd beschreven dat de Edammer kazen hard van binnen en rond van fatsoen moesten zijn.  De Edammer kaas is een 40 + kaas. Dat betekent dat er 40% vet in de droge stof zit. Bij de Edammer kaas vertaalt dit zich in een absoluut vetgehalte van 25% op de 100 gram.

Aan het einde van de 20^e eeuw stopte de productie voor de Edammer grotendeels. Overal ter wereld zoals ik in de inleiding al vertelde werd onder deze naam kaas gemaakt, vaak van slechte of matige kwaliteit. Tegenwoordig worden in nog maar twee fabrieken de Edammers geproduceerd. Wel is er weer een exclusief Edammer kaasje op de markt gebracht en is de Edammer sinds enkele jaren een beschermde naam.

Wilt u nog meer weten over de oorsprong van het Edammer kaasje? Koop dan het boek ‘Hoe de Edammer de wereld veroverde’ in een boekhandel.

Het kaasmuseum in Edam “het verhaal van de Edammer Kaas”

In mijn vorige blogs heb ik al wel eens verteld en benoemd dat ik zelf in Volendam woon op nog geen 5 minuten fietsen van de stad Edam. Echter was ik zelf nog nooit bij de kaas experience geweest of bij het spektakel van de kaaswaag in de zomer voordat ik begon met schrijven over de prachtige regio waarin ik woon. Deze zomer heb ik daar verandering in gebracht. Het kleine kaasmuseum, oftewel "The Story of Edam Cheese" aan Spui 9 was mijn eerste stop. Het grappige is dat ik al vaak langs dit pand uit de 16^e eeuw ben gelopen zonder te weten wat er zich binnen afspeelt. Eigenlijk lijkt het net een klein stolpboerderijtje midden in de stad. Natuurlijk de perfecte locatie voor deze kaas beleving. Als u 1 stap naar binnen zet is er al precies te zien waarvoor u bent gekomen, de Edammer kaas. Wat gelijk opvalt is de grote opzet van de experience waardoor de experience ook rolstoeltoegankelijk is.

De gehele experience bestaat uit verschillende audioverhalen over de Edammer kaas. Zo leer je bijvoorbeeld waarom de Edammer kaas bij ons geel is aan de buitenkant en in het buiteland rood en hoe de boerinnen in de 14^e eeuw al “Cleyne Casekens”maakte. Ontzettend interessant. Als u alle audioverhalen beluisterd bent u zo een geheel uur zoet. De verhalen zijn boeiend om naar te luisteren omdat ze met verwondering, humor en trots zijn ingesproken. Ook voor kinderen is deze experience daardoor leuk en leerzaam.

De inrichting van de experience straalt lef en geschiedenis uit. De gerestaureerde houtspanten en middeleeuwse muren komen nog steeds goed tot recht. In de tweede audiotour over de geschiedenis van het pand zelf komt u hier alles over te weten. Zelfs als inwoner van Edam of iemand zoals ik die best veel weet over Edam kom je nog onbekende interessante verhalen te horen. Er kan met recht gezegd worden dat Kaasmakerij Willig er alles aan heeft gedaan om de geschiedenis van het Edammer kaasje hier tot zijn recht te laten komen. Na de experience komt u in de wijn & speciaalzaak terecht waar u de Edammer kaas uiteraard kunt gaan proeven.  Dit is tevens een sfeervolle winkel waar u verschillende soorten kazen kunt kopen. Vlak bij deze winkel is de Kaaswaag van Edam te vinden waar zomers het kaasdragen wordt gedemonstreerd.

De Kaaswaag in Edam

De Kaasmarkt in Edam is nog steeds in bedrijf, maar alleen in de zomer voor de toeristen. Deze kaasmarkt geeft u een goed beeld hoe de kaas tot de jaren dertig werd verhandeld op deze plek. Dit spektakel brengt u terug naar de oorsprong van deze wereldberoemde kaas. Wees wel op tijd want de kaasmarkt in Edam is de meest bezochte van Nederland. Van april tot September zijn er elke woensdag folkloristische demonstraties. De kaasdragers laten dan zien hoe de zware ronde Edammer kazen op berries werden vervoerd zoals dat vroeger ging. Dit gebeurt op het plein voor de Kaaswaag. De Kaaswaag dateert van 1778. In vroegere tijden werden de ‘Edammertjes’ gewogen in de Kaaswaag. Hier kunt u ook even naar binnen kijken als u er toch bent. In de Kaaswaag is namelijk een permanente tentoonstelling ingericht over de kunst van het kaasmaken. Kaasproeven of kopen kan hier uiteraard ook.

Bepakt en bezakt met kaas kwam ik terug thuis van mijn dagje “kaas kijken”, zoals ik het dan maar even noem. Ik heb nog lang kunnen genieten van een paar heerlijke stukjes Edammer kaas en het verhaal van deze wereldberoemde kaas zal ik voor altijd onthouden. Heeft u na het lezen van deze blog ook behoefte aan een lekker stukje kaas? Kom die dan deze zomer proeven op de kaasmarkt in Edam of boek snel een uitje naar de kaas experience.